De beelden uit het Geuldal staan op ieders netvlies gebrand – het water kolkte door het stadscentrum van Valkenburg aan de Geul en de schade en overlast voor de inwoners was enorm. De totale schade door de wateroverlast in Limburg wordt geschat op meer dan 400 miljoen euro, wat het een van de ergste watersnoodrampen in Nederland maakt sinds tijden.

Herstellen en vooruitkijken

“De gebeurtenis verbrak velen records – niet alleen qua schade, maar ook qua neerslag en afvoer”, aldus Hoogleraar Waterbouw, Prof. Bas Jonkman van de TU Delft. Professor Jonkman leidde de Task Force Fact Finding Hoogwater 2021: een eerste analyse gemaakt door een samenwerkingsverband van kennisinstellingen waarvan de eerste bevindingen begin september werden gepresenteerd.

Alhoewel het herstel nog maanden gaat duren, is de Gemeente Valkenburg aan de Geul niet alleen bezig met herstel, maar ook met vooruitkijken. Hierbij zocht Valkenburg aan de Geul de samenwerking met de TU Delft en kwam de gemeente begin september met een delegatie van raadsleden op bezoek. Hun vraag was helder: hoe heeft dit kunnen gebeuren en wat kunnen we doen om in de toekomst schade te beperken?

Kans op herhaling

Na ontvangst door Marjan Kreijns, directeur van The Green Village, kwam hoogleraar Watermanagement, professor Nick van de Giesen aan het woord. Hij liet camerabeelden zien van het bovenstrooms gebied van de rivier de Geul tijdens de ramp. Wat duidelijk te zien is op de beelden is dat hoewel het water snel stijgt, de rivier niet buiten haar oevers treedt. De conclusie van Van de Giesen: “Meteorologisch ging het om extreme intensiteiten, daarom ging alles heel snel. Maar puur hydrologisch gezien was het geen bijzonder extreme afvoer. Gezien het veranderende klimaat zal men vaker rekening moeten gaan houden met deze hoeveelheden regenwaterafvoer. Dit kan in de komende 5 – 10 jaar nog een keer gebeuren”. Geen prettige boodschap voor de raadsleden, maar wel een die de urgentie aangeeft waarmee gekeken moet gaan worden naar potentiële oplossingen. Om de schade in de toekomst te beperken moet men breder kijken – naar het hele stroomgebied.

Bypass door de stad

De huidige ruimtelijke inrichting van Valkenburg centrum biedt weinig ruimte voor aanpassingen – de rivier stroomt dwars door het centrum in een relatief smal kanaal. Iets wat het centrum toeristisch gezien aantrekkelijk maakt, maar ook veel risico’s met zich meebrengt. Om schade in de toekomst te beperken zal er gekeken moeten worden naar een mogelijke bypass, gecombineerd met slimme aanpassingen in de stad. Juist aanpassingen in het stedelijk gebied zijn vaak lastig, iets wat werd onderstreept door Manita Koop, de Heemraad van het Hoogheemraadschap van Delfland. Zij was bij het bezoek aanwezig om ook kennis tussen lokale overheden uit te wisselen en ook in de toekomst meer onderling de samenwerking op te zoeken.

Klimaatadaptieve maatregelen

Voor verdere inspiratie voor oplossingen voor wateropvang en hergebruik in stedelijk gebied, bracht de delegatie uit Valkenburg eerst een bezoek aan de proeftuin de WaterStraat, onderdeel van fieldlab The Green Village. Daar waren er een groot aantal ondernemers aanwezig die een demonstratie gaven van hun innovatie. Dat varieerde van waterpasserende verharding tot groene parkeerplaatsen naar bufferende blokken onder het wegdek. De hoeveelheid en diversiteit aan klimaatadaptieve maatregelen werd zeer enthousiast ontvangen door de raadsleden.

Na een bezoek aan de WaterStraat, werd de delegatie door professor Bas Jonkman ontvangen op de proeftuin Flood Proof Holland. Een proeftuin met alternatieven voor de zandzak en waar veel onderzoek wordt gedaan naar overstromingsbeheer. Op Flood Proof Holland werden de alternatieven voor de zandzak gedemonstreerd. Stuk voor stuk innovaties die met veel interesse werden ontvangen door de raadsleden gezien de snelheid en het gemak van deze oplossingen ten opzichte van de zandzakken die recent werden ingezet. Naast dit soort innovaties, werd ook een van de experimenten gepresenteerd die de TU Delft momenteel uitvoert. Namelijk onderzoek naar de effecten en risico’s van langdurige waterdruk op huizen. Iets wat gezien de meer dan 2.300 beschadigde huizen in Valkenburg aan de Geul met zeer veel interesse werd ontvangen.

Zonder ingrijpen grotere overstromingen

Een van de belangrijkste conclusies die Bas Jonkman meegaf aan de delegatie was de volgende: als er niet wordt ingegrepen komen er nog meer grote overstromingen in Limburg. Het is de vraag of de huidige beschermingsmaatregelen rondom Valkenburg voldoende zijn. Het is goed om te kijken naar verschillende risicobeperkende maatregelen, meer afvoercapaciteit, slimme en inpasbare keringen in Valkenburg, en andere oplossingen.

De TU Delft maakt graag haar kennis en kunde beschikbaar, om samen te werken aan het bestendig maken en het verminderen van toekomstige schade. De boodschap vanuit de TU Delft is helder: er zal op elk niveau gekeken moeten worden naar maatregelen om het risico substantieel omlaag te krijgen.